W środę 18 sierpnia 2021 roku nad zalewem w Sokółce została odsłonięta ławeczka Tyzenhauza. To jeden z etapów realizacji projektu „Szlakiem Tyzenhauza – utworzenie szlaku turystycznego w celu promocji dziedzictwa kulturowego i historycznego dwóch miast Sokółka i Grodna”, dofinansowanego w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina 2014-2020.
W odsłonięciu ławeczki Tyzenhauza uczestniczyli: Burmistrz Sokółki Ewa Kulikowska, Zastępca Burmistrza Sokółki Adam Juchnik, Dyrektor Ośrodka Sportu i Rekreacji w Sokółce Piotr Rygasiewicz, Radni Rady Miejskiej w Sokółce – Helena Kozłowska, Ewa Karczewska, Piotr Kirpsza, a także osoby zaangażowane w realizację projektu z jego Kierownikiem Pawłem Lange – Kuczyńskim na czele.
– Pomysł na ustawienie ławeczki Tyzenhauza w Sokółce zrodził się na etapie pisania projektu. Inne miasta mają podobne ławeczki, które upamiętniają osoby zasłużone dla danych miejsc. W przypadku Sokółki, taką postacią jest Antoni Tyzenhauz. Myślę, że ta ławka stanie się punktem dobrego sąsiedztwa dla mieszkańców Grodzieńszczyzny i Sokólszczyzny – powiedziała Burmistrz Sokółki Ewa Kulikowska.
Ławka została usytuowana na trasie unikalnego transgranicznego produktu turystycznego pod nazwą „Szlak Tyzenhauza” – szlaku rowerowego łączącego Sokółkę i Grodno o łącznej długości 59 km (PL 26 km, BY 33 km). Ławka Tyzenhauza znajduje się na tarasie widokowym przy zalewie sokólskim. Co ciekawe, miejsce to jest historycznie związane z postacią Antoniego Tyzenhauza, który w XVIII wieku stworzył na terenie obecnego Osiedla Zielonego folwark Sobaczyńce wraz z pałacowym ogrodem. Na ławeczce siedzi Antoni Tyzenhauz w historycznym stroju i trzyma mapę transgranicznego szlaku rowerowego Sokółka-Grodno.
– Jest taka historia z Antonim Tyzenhauzem w roli głównej. Chciałabym, żeby stała się ona powszechnie znana. Otóż, Tyzenhauz był dobrym skarbnikiem i dobrze strzegł powierzonych mu pieniędzy. Zatem, każdy, kto chce, żeby pieniądze od niego nie uciekały, powinien przyjść nad sokólski zalew, usiąść z Tyzenhauzem na ławeczce i… potrzeć go za nos. Ten proceder trzeba powtarzać co pół roku – wyjaśniła Burmistrz Sokółki Ewa Kulikowska.
Kim był Antoni Tyzenhauz
Antoni Tyzenhauz urodził się w 1733 roku.
Od 1765 roku pełnił funkcję podskarbiego nadwornego litewskiego i starosty grodzieńskiego. W latach 1765-1780 był zarządcą litewskich ekonomii grodzieńskich i przywódcą stronnictwa królewskiego na Litwie. W dobrach królewskich głównie w Grodnie oraz sąsiednich – pobliskiej Horodnicy i wybudował około 50 manufaktur, które zatrudniały ponad 1,8 tys. pracowników. Duże zasługi położył Tyzenhauz w dziedzinie nauki i oświaty, zakładając w Grodnie w 1773 roku Korpus Kadetów, a 1776 roku – Królewską Szkołę Lekarską i kilka szkół zawodowych.
W okresie jego działalności za jego sprawą powstał plan przestrzennej przebudowy Sokółki z kompleksem parkowo-przemysłowym. Przy rynku wybudował 12 murowanych kamieniczek, z których dwie pozostały do dnia dzisiejszego. W jednej z nich mieści się Muzeum Ziemi Sokólskiej.
Jako podskarbi, Tyzenhauz zabiegał o rozwój handlu zagranicznego oraz budowę dróg lądowych i wodnych. Jego działalność gospodarcza, mająca na celu zwiększenie dochodów króla oraz przywrócenie pańszczyzny, zakończyła się upadkiem większości manufaktur, wzrostem niezadowolenia społecznego, a nawet buntem chłopów.
W 1780 roku Tyzenhauz utracił zarząd ekonomii, po czym wytoczono mu dwa procesy: jako podskarbiemu i jako zarządcy ekonomii. Nie zdołał również zrealizować swojego planu politycznego, który budził sprzeciw magnatów litewskich: stworzenie silnego stronnictwa królewskiego, opartego na przedstawicielach średniej i drobnej szlachty, uniezależnienie się od koterii magnackich i ambasady rosyjskiej. Zmarł w Warszawie w 1785 roku.
O projekcie
Gmina Sokółka jako Beneficjent Wiodący realizuje Projekt „Szlakiem Tyzenhauza – utworzenie szlaku turystycznego w celu promocji dziedzictwa kulturowego i historycznego dwóch miast Sokółka i Grodna” w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina 2014-2020.
Partnerem projektu jest Departament Sportu i Turystyki komitetu wykonawczego miasta Grodno, jako Partner 1 oraz Grodzieński Oddział Obwodowy Organizacji Społecznej „Państwowy Związek Turystyczno-Sportowy”, jako Partner 2.
Projekt jest realizowany na podstawie Umowy grantowej nr PLBU.01.01.00-20-0368/17-00
z dnia 3.01.2018 r. Realizacja projektu rozpoczęła się w marcu 2019 roku, a zakończy się w 2021 roku.
Budżet projektu:
Wartość całkowita projektu: 2.139.254,66 euro
Przyznane dofinansowanie: 1.925.329,19 euro
Wartość projektu w mieście Sokółka: 907.871,30 euro
Przyznane dofinansowanie dla Gminy Sokółka: 817.084,17 euro
Wkład własny: 90.787,13 euro
Wartość projektu w mieście Grodno: 1.231.383,36 euro
Przyznane dofinansowanie dla Partnerów 1 i 2 z Grodna: 1. 108.245,02 euro
Wkład własny: 123.138,34 euro
Cel główny realizacji projektu to wzrost liczby osób odwiedzających i korzystających z oferty turystycznej Sokólszczyzny i Grodzieńszczyzny, zawierającej wspólne dziedzictwo kulturalne, historyczne i przyrodnicze.
Grupę docelową w projekcie stanowią mieszkańcy terenów przygranicznych Sokółki i Grodna, biorący udział w konferencjach, wystawach, warsztatach, rajdach rowerowych, w tym młodzież szkolna, artyści malarze, turyści krajowi i zagraniczni preferujący aktywne formy wypoczynku; pracownicy JST odpowiadający za rozwój i promocję turystyczną miast, organizatorzy turystyki, przewodnicy, członkowie organizacji pozarządowych.
