Politechnika Białostocka przywraca oryginalny stan samochodu pancernego FAI-M dla Muzeum Wojska w Białymstoku

Specjaliści z Politechniki Białostockiej, pod okiem Piotra Karczewskiego z Muzeum Wojska w Białymstoku, będą przywracać oryginalny stan sowieckiego samochodu pancernego FAI-M. To kolejny przykład współpracy największej uczelni technicznej w północno-wschodniej Polsce z muzealnikami z regionu.

– Politechnika Białostocka na mocy porozumienia z Muzeum Wojska w Białymstoku podjęła się kolejnego wyzwania – informuje dr hab. inż. Jarosław Szusta, prof. PB, Prorektor ds. Studenckich Politechniki Białostockiej. – Tym razem będziemy odnawiać sowiecki pojazd bojowy. Po samolocie odrzutowym LIM-5, który niedawno odrestaurowaliśmy, nabraliśmy doświadczenia, a to będzie dla nas nowe wyzwanie. Jesteśmy pełni optymizmu i mam nadzieję, że w przypadku tej konstrukcji równie sprawnie pójdzie nam proces przygotowania pojazdu do ekspozycji na terenie Parku Militarnego w Muzeum Wojska w Białymstoku.

Renowacja przeprowadzona przez Politechnikę Białostocką będzie połączona z przywróceniem zabytku do stanu, w jakim został odnaleziony. Przez lata był wykorzystywany w gospodarstwie wiejskim.

– Sowiecki samochód pancerny FAI-M to konstrukcja z końca lat 20. XX wieku, używany jeszcze w latach 30. przez Armię Czerwoną – opowiada Robert Sadowski, dyrektor Muzeum Wojska w Białymstoku. – To niezwykle cenny zabytek – jeden z kilku tego typu pojazdów zachowanych na świecie. Ten egzemplarz wjechał do Polski 17 września 1939 roku, kiedy nastąpiła agresja sowiecka na Polskę i tutaj został zniszczony – jak i kiedy – tego nie wiemy. Został odnaleziony w jednej z podbiałostockich wsi. Służył do przechowywania płodów rolnych. Był wkopany w ziemię – konkretnie – sama skorupa.  Chcemy, żeby Politechnika Białostocka przywróciła samochód pancerny do takiego stanu, w jakim został znaleziony, czyli na przykład – odciąć podwozie. Dlaczego? Zostało zrekonstruowane w nie do końca właściwy sposób. Zanim nie przygotujemy projektów, żeby go odbudować do stanu faktycznego, chcemy go pokazywać tak jak został znaleziony, czyli samą skorupę z wieżą. To jest drugi obiekt, który Politechnika Białostocka przywróci do stanu przez nas wymaganego. Mam nadzieję, że za parę miesięcy będzie cieszył oczy w Parku Militarnym Muzeum Wojska w Białymstoku.

Nad renowacją zabytku w Politechnice Białostockiej będzie czuwał mgr Adam Wasilewski z Wydziału Budownictwa i Nauk o Środowisku Politechniki Białostockiej, absolwent Technikum Mechanicznego w Białymstoku i pasjonat zabytków techniki motoryzacyjnej.

– W ramach umowy o współpracy z Muzeum Wojska w Białymstoku podjęliśmy się częściowej renowacji zabytkowego pojazdu FAI-M – mówi mgr Adam Wasilewski z Wydziału Budownictwa i Nauk o Środowisku Politechniki Białostockiej. – Pojazd będzie doprowadzony do pierwotnej wersji, czyli tak jak był on zbudowany, ponieważ po II wojnie światowej część elementów została do niego dorobiona. Mamy też oryginalne elementy tego pojazdu, które odnowimy i wmontujemy do pojazdu. To wyjątkowy zabytek, ponieważ wyprodukowano ich tylko około 600 sztuk, a do dziś przetrwały trzy, cztery egzemplarze. To może być magnes dla wielbicieli militariów z całej Europy, by przyjechać do Parku Militarnego Muzeum Wojska w Białymstoku.

W 2022 roku Politechnika Białostocka wyremontowała i zaprojektowała pylon, na którym został zamocowany odrzutowiec LIM-5. Dziś zabytkowy samolot wita gości odwiedzających nową białostocką atrakcję – Park Militarny Muzeum Wojska w Białymstoku.

FAI-M – historia konstrukcji

Jak podaje Wikipedia podstawą do konstrukcji tego samochodu pancernego była zakupiona w 1929 roku przez Sowiety licencja na produkcję samochodu osobowego Ford A, które były produkowane w zakładach w w Gorkim, jako GAZ-A i GAZ-AA. Sztab generalny Armii Czerwonej podjął decyzję o wykorzystaniu podwozi tych pojazdów do budowy samochodów pancernych, jednak nie spełniały wszystkich wymagań. Sowieci postanowili skonstruować nowy pojazd. Zadanie jego zaprojektowania podjęło Biuro Konstrukcyjne Fabryki Iżorskiej. Efektem jego prac był pojazd zwany Ford A Iżorski, w skrócie FAI. W lutym 1931 ukończono budowę dwóch prototypów, skierowanych później na badania wojskowe. Testy te zakończyły się decyzją o przyjęciu wozu na uzbrojenie. Produkcję seryjną rozpoczęto w 1933. Zakończono ją w 1936, po zbudowaniu 676 samochodów.

Remontowany przez Politechnikę Białostocką samochód pancerny FAI-M to zmodernizowana wersja. Ich serię wyprodukowano w 1938 z pozostałych kadłubów, zamontowanych na podwoziach samochodów GAZ-M1.

Samochody pancerne FAI i FAI-M, znajdowały się w wyposażeniu jednostek pancernych i piechoty Armii Czerwonej. Swój chrzest bojowy przeszły w Hiszpanii, gdzie wysłano kilkanaście wozów tego typu. Brały udział w konfliktach dalekowschodnich, agresji na Polskę i na Finlandię, i początkowej fazie wojny sowiecko-niemieckiej.