Galeria Arsenał w Białymstoku zaprasza na dwa wykłady będące częścią projektu „Wspólnota międzygatunkowa. Sąsiedzkość natury w Białymstoku”, realizowanego w ramach szerszego przedsięwzięcia „Laboratorium badań nad szczęściem – życie po komfortocenie”.
28.10.2023 (sobota)
godz. 16:00 – Paweł Łuksza
godz. 17:00 – Kolektyw Centrala
Galeria Arsenał w Białymstoku, ul. A. Mickiewicza 2
Wstęp bezpłatny.
Paweł Łuksza
Działania oddolne. Zawłaszczenie. Co łączy ludzi z jednokomórkowymi organizmami prokariotycznymi? Czy jesteśmy przystosowani do życia na Ziemi? Po co nam ta cała ewolucja?
Jedną z ich cech behawioralnych organizmów prokariotycznych jest to, że pomimo ich zdolności do ewoluowania wolą tak wpływać na otaczające je środowisko, by ich ewolucja nie była konieczna. Na przykład prokarionty żyjące w akwenach reagują na wzrost zakwaszenia wody, produkując substancję pozwalającą zmienić ich otoczenie na bardziej zasadowe.
Według szacunków naukowców opublikowanych w magazynie „Nature”, w 2020 roku masa wszystkich sztucznych produktów wytworzonych przez człowieka przekroczyła masę wszystkich organizmów żyjącej na naszej planecie.
Co się stało 20 sierpnia 2018 roku? Elementy, dzięki którym nasze działania mogą być skuteczne, a ich efekty mogą wywołać lawinę, która wstrząśnie światem. Działanie lokalne na skalę globalną. Przykłady działań, które inspirowały. XR, IDK, Wschód, Bąbelki.
Nasze podwórko. Jak działa aktywizm oddolny?
W maju 2019 roku miasto Białystok ogłosiło przetarg na budowę parkingu przy ulicy Bułgarskiej, co wiązało się z wycięciem kilkunastu rosnących tam drzew. Drzewa przemówiły. Pojawiły się na nich kartki z ich słowami, np.: „Jestem lipą drobnolistną. Żyję w tym miejscu już ok. 60 lat, zamiast mnie stanie tu czyjaś škoda”. Sprawą zainteresowali się miejscy aktywiści, a przez lokalne media przetoczyła się burza krytycznych komentarzy, co skłoniło miasto do zmiany projektu. Drzewa przetrwały.
Działania bardzo lokalne. Las Turczyński i Las Solnicki.
Paweł Łuksza. Na planecie Ziemia obecny od 1979 roku. Białostocki architekt, społecznik i aktywista. Członek SARP i TOnZ, wielokrotnie współpracował z przeróżnymi organizacjami działającymi na rzecz ochrony przyrody (zwłaszcza ze stowarzyszeniem Okolica), angażował się w blokadę wycinek w projektowanym Turnickim Parku Narodowym i protesty przeciwko zmianie przeznaczenia części Lasu Turczyńskiego. Wnikliwy obserwator białostockiej polityki miejskiej w kontekście planowania przestrzennego, ochrony środowiska naturalnego, katastrofy klimatycznej i szóstego masowego wymierania gatunków. Inicjował i brał udział w wielu małych oddolnych akcjach mających na celu ochronę przyrody w zurbanizowanym środowisku. Obecnie zaangażowany w walkę o Las Solnicki i działania humanitarne na granicy polsko-białoruskiej. Aktywnie wspiera ideę utworzenia Parku Kulturowego Dojlidy. Posiadł umiejętność przemieszczania się jednośladem w trybie całorocznym. Człekokształtny, roślinożerny.
Kolektyw Centrala
Wykład Centrali przybliży jej projekty, szczególnie „Dzielnicę Zwierząt w miejsce zoo / Fauna District in Lieu of the Zoo” – czyli wizję miasta przyszłości rozumianego jako ekosystem zamieszkiwany zarówno przez gatunki ludzkie, jak i pozaludzkie. Badania Centrali dotyczą także dorobku Aliny Scholtz, twórczyni nowoczesnego krajobrazu Warszawy. Zaprezentowane zostaną również projekty spekulatywne związane z tematyką miejskich terenów podmokłych oraz osiągnięcia w popularyzacji związków hydrobotaniki z architekturą. Centrala pokaże również, nad czym pracuje obecnie – „Architekturę niebną” związaną ze zjawiskami atmosferycznymi i optyką meteorologiczną i mającą na celu wywołanie zachwytu nad naszą wspólną kopułą nieba.
CENTRALA (Małgorzata Kuciewicz i Simone De Iacobis) to warszawska pracownia architektoniczno-badawcza, która zajmuje się reinterpretacjami i interwencjami przestrzennymi zmierzającymi do odnowienia języka architektury. Jej członkowie w swojej praktyce skupiają się na relacjach między architekturą a zjawiskami naturalnymi. Postrzegają architekturę jako proces, traktując grawitację, obieg wody oraz zjawiska atmosferyczne i astronomiczne jako budulec.
Zainteresowani pamięcią i materialnością architektury, stymulują debatę publiczną na temat ochrony powojennego dziedzictwa architektonicznego. Czerpiąc ze spuścizny warszawskich projektantów (takich jak Zofia i Oskar Hansenowie, Viola i Jacek Damięccy czy Alina Scholz), przywracają zapomnianą wiedzę architektoniczną: gramatykę polskich projektów wystawienniczych z lat 50. i 60. ubiegłego wieku, wspólny język powojennego modernizmu czy wykorzystanie hydrobotaniki w architekturze.
***
Spotkanie jest częścią projektu „Wspólnota międzygatunkowa. Sąsiedzkość natury w Białymstoku” realizowanego w ramach szerszego przedsięwzięcia „Laboratorium badań nad szczęściem – życie po komfortocenie”*
Sąsiedzkość natury w Białymstoku rozumiana jest jako potrzeba lub konieczność uwzględnienia pełnoprawnego sąsiedztwa natury we wspólnocie miejskiej, a także budowanie interakcji społecznych nie tylko między jednostkami ludzkimi, ale także między ludźmi a sąsiadami pozaludzkimi (rośliny, grzyby, zwierzęta, w tym owady). Pomijanie ich roli prowadzi do zaniku wspólnoty miejskiej, upadku przestrzeni publicznych oraz komercjalizacji i prywatyzacji przestrzeni miejskiej (Erbel, 2009), (Nawratek, 2008), a także bagatelizowania problemów klimatycznych.
Budowanie tak rozumianej wspólnoty miejskiej oznacza z jednej strony dążenie do symbiozy i interakcji ludzi i przyrody oraz zauważenie korzyści płynących z tych relacji – z drugiej zaś wymaga nieustannego podejmowania prób działania ponad różnicami i w połączeniu z podmiotami z różnych obszarów (niezależnie od podziałów politycznych czy dyscyplinarnych) w celu rozwiązania konkretnych problemów w mieście borykającym się z problemami klimatycznymi.
Wynika to z potrzeby poważnego potraktowania współczesnych problemów ekologicznych, a także skutecznego działania na rzecz więziotwórczych relacji społecznych, poprawy jakości przebywania w mieście, sprostania społecznemu zapotrzebowaniu na tereny zielone, a także ochrony i wykorzystania potencjału już istniejących terenów zielonych miasta, które wciąż przechodzi dość dynamiczną modernizację infrastruktury.
Nasze sąsiedztwo określamy przede wszystkim poprzez znikający na naszych oczach fenomen Białegostoku, jakim są lasy położone w granicach miasta, zajmujące obecnie ok. 1846 ha, czyli ok. 18 proc. całkowitej powierzchni (co plasuje Białystok na 9 miejscu wśród polskich miast), a także zapomniane obszary zielonych nieużytków miejskich.
W ramach projektu odbędą się otwarte spotkania, warsztaty, wykłady, w trakcie których zastanowimy się wspólnie nad wzajemnym sąsiedztwem mieszkańców i natury w mieście.
Organizacja:
Goethe-Institut w Warszawie i Krakowie, Fundacja Bęc Zmiana, Zentrum für Kunst und Urbanisitk (ZK/U Berlin), przy wsparciu m.st. Warszawa, Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej, Fundacji im. Heeinricha Bölla w Warszawie
Partnerzy/ koprodukcja wiedzy:
Akademia Sztuk Pięknych Katowice, BWA Wrocław Galerie Sztuki Współczesnej, Instytut Kultury Miejskiej w Gdańsku, Stowarzyszenie Media Dizajn Szczecin (Szczeciński Inkubator Kultury), Galeria Arsenał w Białymstoku
Zespół kuratorski projektu „Laboratorium badań nad szczęściem”:
Bogna Świątkowska, Miodrag Kuč, Matthias Einhoff
Koordynacja i produkcja projektu „Wspólnota międzygatunkowa. Sąsiedzkość natury w Białymstoku” (Galeria Arsenał w Białymstoku):
Ewa Chacianowska, Aleksandra Jakuć, Eliza Urwanowicz-Rojecka, Jan Szewczyk, Katarzyna Zabłocka
Partnerzy lokalni:
Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych im. A. Grottgera w Supraślu, Wydział Architektury Politechniki Białostockiej
*Laboratorium badań nad szczęściem – życie po komfortocenie
2023–2024
W 6 miastach Polski rozpoczynamy projekt artystyczno-badawczy łączący młodych ludzi ze środowiskami nauki, sztuki, designu, technologii i przedsiębiorczości. Powstanie sieć osób eksperckich, która zajmie się koprodukcją wiedzy i wdroży lokalne rozwiązania w kreatywnych laboratoriach, aby poprzez wspólne działania uwolnić się od komfortocenu i żyć w sposób bardziej zrównoważony oraz szczęśliwy.
Wkrótce wyczerpią się światowe rezerwy komfortu, przez lata tworzonego przez ludzi bez oglądania się na koszty środowiskowe. Dziś, w dobie kryzysu klimatycznego, musimy się przygotować na ograniczenia. Zmiana sposobu myślenia i związane z tym zmiany stylu życia są nieuniknione i będą bolesne. Zarówno kryzys klimatyczny, jak i restrykcyjne działania proekologiczne często frustrują i demotywują. Jak je przekuć w pozytywne doświadczenie, źródło szczęścia, do którego człowiek usilnie dąży? Świat potrzebuje nowych strategii. Potrzebuje ich teraz. Powinniśmy jak najszybciej szukać dróg, które nas wyprowadzą z komfortocenu.
Wspólnie z naszymi partnerami zakładamy w Białymstoku, Gdańsku, Katowicach, Szczecinie, Warszawie i Wrocławiu interdyscyplinarne laboratoria badawcze, w których młodzi ludzie będą pracować razem z niemieckimi i polskimi ekspertami i ekspertkami z zakresu nauki, sztuki, dizajnu, architektury oraz innych dziedzin, które okażą się przydatne.
Tematy, jakie nas interesują, to: przyszłość ograniczonego komfortu, praca wyobraźni, ekologia miejska, gospodarka przyszłości, poszukiwanie źródeł optymizmu, spekulatywność jako motor rozwoju, zarządzanie kryzysem i sytuacjami niedoboru. Zadaniem laboratoriów będzie identyfikacja lokalnych potrzeb, deficytów, zagrożeń oraz opracowanie strategii, scenariuszy pozytywnych działań. To, że jako lokalna społeczność mamy wpływ na otaczającą nas rzeczywistość, pokazuje, że zmiana może być w zasięgu ręki – i to daje nam poczucie szczęścia.