27 czerwca 1941 r. w stolicy naszego regionu rozpoczęła się zagłada mieszkających tu Żydów. Tragicznym symbolem rozpoczętego tego dnia holocaustu było spalenie Wielkiej Synagogi w Białymstoku z zamkniętymi w niej wiernymi. Szacuje się, że zginęło wówczas od kilkuset do 2 tys. osób. W dniu 80. rocznicy tych wydarzeń, w niedzielny poranek (27.06) marszałek Artur Kosicki złożył wieniec przed Pomnikiem Wielkiej Synagogi.
Przed wybuchem wojny białostoccy Żydzi stanowili jedną z najliczniejszych populacji w mieście. Ich liczba sięgała do 50 tys. osób. Dramat ludności żydowskiej w Białymstoku w czasie II wojny światowej był początkiem ich eksterminacji. Na rozkaz władz okupacyjnych w mieście wszyscy mężczyźni oraz młodzi chłopcy narodowości żydowskiej zgromadzili się w synagodze, po czym zamknięto wszystkie wyjścia i podpalono budynek. Zaledwie kilkanaście osób cudem ocalało z pożaru. Polski dozorca Józef Bartoszko z narażeniem własnego życia otworzył tylne drzwi, co uratowało życie tych ludzi.
– 80 lat temu, tutaj w Białymstoku wydarzyła się jedna z największych tragedii w dziejach naszego regionu. Niemcy spalili w Wielkiej Synagodze ponad 2 tysiące mieszkańców naszego miasta narodowości żydowskiej. Musimy pamiętać i ciągle przypominać o tej niewyobrażalnej wprost tragedii. Dlatego dziś, w rocznicę „Czarnego Piątku” składamy hołd tym wszystkim, którzy zostali tutaj zamordowani, pokazując w ten sposób, że o nich pamiętamy – mówił marszałek Artur Kosicki.
Świątynia białostockich wyznawców judaizmu znajdowała się przy ul. Bożniczej (obecnej ul. Suraskiej). Budynek, który został wzniesiony w latach 1909-1913, był jedną z najbardziej okazałych budowli miasta i dopełnieniem krajobrazu miejskiego. Obecnie w miejscu zniszczonej świątyni znajduje się pomnik o kształcie spalonej synagogi.
W niedzielę wydarzenia z przeszłości naszego regionu upamiętnili także przedstawiciele administracji rządowej. Justyna Orłowska z Kancelarii Premiera Rady Ministrów, odczytała list Mateusza Morawieckiego, wystosowany z tej okazji, a wojewoda Bohdan Paszkowski złożony wieniec przed pomnikiem. W uroczystości uczestniczył także Piotr Kardela, dyrektor białostockiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej oraz przedstawiciele Białostockiej Chorągwi Związku Harcerzy Polskich.
Cezary Rutkowski/ UMWP
red.: Małgorzata Sawicka, Małgorzata Półtorak
fot.: Kamil Timoszuk