W nocy z 26 na 27 września 1939 r., w oblężonej Warszawie, powołano do życia Służbę Zwycięstwu Polski – pierwszą konspiracyjną organizację zbrojną do walki z okupantem. Na pamiątkę tego wydarzenia, 27 września obchodzimy Dzień Podziemnego Państwa Polskiego. W środę (27.09) wojewoda podlaski Bohdan Paszkowski wraz z wicewojewodą Tomaszem Madrasem oddali hołd polskim bohaterom, składając kwiaty przed pomnikiem poświęconym żołnierzom Armii Krajowej w Białymstoku.
Dzień Podziemnego Państwa Polskiego uczcili także: wiceminister edukacji i nauki Dariusz Piontkowski, dyrektor Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Białymstoku Marek Jedynak, mjr Czesław Chociej – prezes Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Białystok, dowódca 18 Białostockiego Pułku Rozpoznawczego płk Paweł Lachowski oraz dowódca 1 Podlaskiej Brygady Obrony Terytorialnej płk Mieczysław Gurgielewicz.
– Polskie Państwo Podziemne było wyjątkowe w skali europejskiej. Obejmowało struktury wojskowe, ale i piony związane z administracją cywilną: tajne nauczanie czy wymiar sprawiedliwości. To był ewenement obejmujący szerokie kręgi osób aktywnych w konspiracji. Cel był jeden – być przygotowanym na odzyskanie niepodległości. Choć ostatecznie się on nie ziścił, ważne, byśmy o tych osobach i ich staraniach pamiętali – podkreśla wojewoda podlaski.
Powołaną we wrześniu 1939 roku Służbę Zwycięstwu Polski dwa miesiące później przekształcono w Związek Walki Zbrojnej, a następnie w Armię Krajową. Wraz z rządem na uchodźstwie tworzyły one Polskie Państwo Podziemne, którego pierwowzorem była organizacja państwa podziemnego z czasów powstania styczniowego. Pod koniec 1944 r. Armia Krajowa liczyła niemal 400 tysięcy żołnierzy.
Fenomen Polskiego Państwa Podziemnego wynikał z rozbudowanych struktur, które objęły całe terytorium II Rzeczpospolitej (a nawet wychodziły poza ziemie przedwojennej Polski) oraz z zakresu prowadzonych w konspiracji prac. W porównaniu z konspiracjami wojskowymi innych okupowanych krajów europejskich, Armia Krajowa działała najdłużej i stosowała najbardziej zróżnicowane formy walki. Na zasadzie dobrowolności skupiała przedstawicieli wielu grup społecznych. W działalność podziemnej administracji i parlamentu angażowali się przedstawiciele różnych, wcześniej konkurujących ze sobą, partii politycznych.
Dzień Podziemnego Państwa Polskiego został ustanowiony uchwałą Sejmu RP z dnia 11 września 1998 r. Wyrażała ona szczególną wdzięczność i szacunek twórcom, ofiarnym działaczom podziemnych struktur Państwa Polskiego, a także tym wszystkim, którzy w wyjątkowo trudnych warunkach, z narażeniem własnego życia, walczyli o niepodległość Ojczyzny.
fot. PUW